Zamek w Świeciu.

Zobacz fotorelację >>

Czytelnika znającego choć trochę historię Kociewia taki tytuł może zaintrygować. Jakie to nowe informacje o zamku w Świeciu znajdzie w tym artykule? Spieszę więc wyjaśnić. Tytuł wybrałem świadomie, aby jedynie zachęcić do przeczytania tego artykułu. Skłoniła mnie do tego zbieżność nazw miejscowości, w którym znajduje się opisywany zamek, a właściwie jego ruiny.

Wspomniany zamek w Świeciu znajduje się na drugim końcu Polski, na terenie Województwa Dolnośląskiego. Jak znalazłem ten zamek? W lipcu tego roku wracaliśmy właśnie do Szklarskiej Poręby (gdzie spędzaliśmy z żoną część tegorocznego urlopu) z wycieczki do słynnego zamku Czocha, znanego m.in. z telewizyjnego serialu „Twierdza szyfrów”, czy też z filmu „Gdzie jest generał”. Wtedy to po raz pierwszy zobaczyłem ruiny zamku. Przejeżdżaliśmy autokarem koło ruin zamku, gdy przewodnik poinformował nas, że znajdujemy się w miejscowości Świecie. Byłem tak zaskoczony, że nie zdążyłem zrobić żadnego zdjęcia. Zamek w Świeciu zaintrygował mnie jednak bardzo. Świecie na południu Polski i to z ruinami zamku? Musiałem przyjrzeć się temu bliżej. Wracając więc ze Szklarskiej Poręby do domu postanowiliśmy nadłożyć trochę drogi i pojechać do Świecia ponownie, aby bliżej przyjrzeć się zamkowi i samej miejscowości. Wieś Świecie położona jest w powiecie Lwóweckim w gminie Leśna. Zamek, a właściwie jego ruiny są własnością prywatną, a ich właściciel, co widać m.in. po zgromadzonych materiałach, podjął się odbudowy części ruin i ich zabezpieczenie. Niestety wejście na dziedziniec zamku było niemożliwe bez wcześniejszego uzgodnienia z właścicielem, a na to zabrakło czasu. Musiałem więc ograniczyć się do oględzin zamku z zewnątrz, zaglądając na jego dziedziniec jedynie przez szpary w bramie. Pozwoliło to na zrobienie kilkunastu zdjęć pokazujących zamek. Brak przy ruinach zamku jakiejkolwiek informacji o jego historii, więc obiecałem sobie te informacje znaleźć po powrocie do domu.  

Jadąc samochodem w stronę zamku minęliśmy stary kościół, więc po zakończonym oglądaniu zamku wróciliśmy do kościoła. Właśnie skończyła się msza i mogliśmy swobodnie wejść do wnętrza. Jak można przeczytać na tablicy informacyjnej przed kościołem, po raz pierwszy kościół w Świeciu pod wezwaniem Św. Mikołaja jest wymieniany w dokumencie z 1349 roku. Podczas wojny trzydziestoletniej kościół uległ wielkim zniszczeniom, w związku z czym konieczny był jego remont. Jak zapisano w cytowanej informacji, miał on miejsce w 1649 roku. W 1669 roku wybudowano nową wieżę, a w 1683 roku kościół został gruntownie przebudowany. Był on już wtedy świątynią ewangelicką. Dzisiejsza świątynia w Świeciu ma plan jednonawowy z absydą wieloboczną od wschodu i drewnianą sygnaturką nad nawą (z 1669r.). W nawie zachował się drewniany strop kasetonowy z czasów budowy, a także empory. Większość wyposażenia, w tym ołtarz i ambona, pochodzą z XVIII w. Po II wojnie światowej kościół przeszedł w ręce katolików. Pozostał jednak charakterystyczny dla kościołów ewangelickich chór, z czego jego pierwsze piętro okala kościół z trzech stron, a drugie piętro obejmuje jedynie dwie strony kościoła. Bardzo ciekawy jest zachowany strop złożony z 72 scen malowanych prawdopodobnie na początku XVIII wieku. Kościół pomimo zniszczeń, jakim uległ przez setki lat użytkowania zachował swoje piękno. Ale niezbędne są pilne prace konserwatorskie, na które, jak mówią mieszkańcy, mimo wielu prób nie udaje się zdobyć środków. Co jest możliwe wykonują we własnym zakresie. Tak jest na przykład z bardzo interesującym ogrodzeniem otaczającym kościół. W ogrodzenie to wmurowane są bardzo liczne epitafia nagrobne. Płyty i epitafia nagrobne są też wmurowane w ściany zewnętrzne kościoła.

Zgodnie z podjętym postanowieniem, po powrocie do domu rozpocząłem poszukiwania informacji o zamku w Świeciu. W większości informacje o zamku, jakie znalazłem w internecie były więcej niż skromne. Dopiero w Wikipedii znalazłem obszerniejsze opracowanie i głównie z zawartych w niej informacjach korzystałem pisząc o zamku. Zamek w Świeciu powstał w pierwszych dziesięcioleciach XIV wieku z fundacji księcia Bernarda Świdnickiego. Wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1325 roku jako SVETE. Został wybudowany w dolinie Kwisy jako jeden z wielu zamków (podobnie jak zamek Czocha) w celu obrony ziem księstwa przed sąsiadującymi Czechami, zabezpieczając przy tym szlak handlowy łączący Śląsk z Łużycami. Jak większość okolicznych zamków został zlokalizowany na wzgórzu, a do jego budowy wykorzystano miejscowe skały. W drugiej połowie XIV stulecia zamek znalazł się w rękach czeskich i wraz z przesunięciem granic królestwa Czech na północ stracił swe militarne znaczenie. W latach 1385-1592 zamek był siedzibą lennej rodziny von Uechtritz. Podczas jej panowania w Świeciu, w 1527 roku na zamku wybuchł pożar, który stał się bezpośrednią przyczyną późniejszej jego przebudowy w stylu renesansu (z tego okresu pochodzą m.in. mury obronne zamku). Nie był to pierwszy pożar. Gdy Dolny Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie, wieś nosiła nazwę Schwerta. W pierwszych latach XVIII wieku miał miejsce kolejny pożar, po którym nowi właściciele zamku podczas odbudowy dokonali także jego rozbudowy o umiejscowiony we wschodniej części założenia pałac, co radykalnie zmieniło charakter całej bryły zamkowej. W 1760 roku właściciele opuścili zamek uważając, że jest zbyt mało komfortowy. Zamek odtąd chylił się ku upadkowi, a pożar wywołany uderzeniem pioruna w początkach XIX wieku (po 1827 roku) zniszczył w większości pustą zabudowę. Niektóre internetowe informacje podają, że zamek był jeszcze w tym czasie zamieszkiwany. Dzieła zniszczenia dokonała kolejna burza, jaka miała miejsce w 1915 roku. W okresie międzywojennym we wschodniej części zamku zorganizowano gospodę i zajazd, a w latach 1937-1945  nazwę wsi zmieniono na Schwertburg. Po 1945 roku. w części wschodniej zamku utworzono mieszkania socjalne, które zlikwidowano w 1960 roku, ale murów budowli nie zabezpieczano i odtąd ulegały one stałej erozji. Jak czytamy w Wikipedii, stan ruin pozwala jeszcze odczytać rozplanowanie średniowiecznej warowni. Zamek ma nieregularnie owalny kształt o dł. ok 27 m i szerokości 11 m. W skład zamku wchodziły: wieża (zachowana do dziś), budynek mieszkalny w części północno-zachodniej, kaplica i dziedziniec w części wschodniej; w czasach nowożytnych zbudowano we wschodniej części budynek mieszkalny. Całość umocniona była obwodowym murem obronnym, z bramą od strony zachodniej i fosą, a od południa przylegało do niego podzamcze.


Zobacz też na www.kociewiacy.pl >>

Krzysztof Kowalkowski

Gdańsk 2014